ΒΡΑΧΕΙΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ ΣΕ ΜΑΘΗΤΕΣ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Με την είσοδο τους στο σχολείο, τα παιδιά εντάσσονται σε ένα μεγάλο σύστημα σχεδιασμένης και οργανωμένης προσπάθειας, η οποία αποβλέπει στο να βοηθήσει να μάθουν συγκεκριμένα πράγματα και να συλλέξουν συγκεκριμένες γνώσεις. Τα παιδιά αυτής της ηλικιακής ομάδας βιώνουν έντονες συναισθηματικές και σωματικές αλλαγές, αντιμετωπίζουν διαφωνίες και συγκρούσεις. Η κατάκτηση της αυτονομίας και της υπευθυνότητας, η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και η υιοθέτηση μιας υγιούς και θετικής στάσης απέναντι στην κοινωνική πραγματικότητα θεωρούνται κρίσιμες παράμετροι για την ομαλή κοινωνικοποίηση και ενηλικίωσή τους (Cole & Cole, 2002). Η πρόληψη στη σχολική ηλικία θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική αφού τα παιδιά διαμορφώνουν σταδιακά την προσωπικότητα τους, τις επιλογές τους και υιοθετούν στάσεις ζωής, μέσα από την αλληλεπίδραση τους με τους συμμαθητές τους και τη συμμετοχή τους στις διάφορες εκφάνσεις της σχολικής ζωής (Cuijpers, 2002).
Οι παρεμβάσεις πρόληψης που υλοποιούνται στο σχολείο στοχεύουν στην ανάπτυξη δεξιοτήτων αντίστασης στην επιρροή, στην αλλαγή κανονιστικών πεποιθήσεων και στην ενίσχυση κοινωνικών δεξιοτήτων (Botvin & Griffin, 2006). Επιπλέον, όσο νωρίτερα ξεκινούν οι παρεμβάσεις (π.χ., στο δημοτικό) τόσο πιο αποτελεσματικές μπορεί να είναι μέσα στο χρόνο (European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction, 2019, Τσούνης 2020). Ειδικότερα, οι παρεμβάσεις στην ηλικία 6-10, τόσο οι καθολικές, όσο και οι επικεντρωμένες παρουσιάζουν “ικανοποιητικά” έως “πολύ καλά” στοιχεία αποτελεσματικότητας (European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction, 2019).
Οι συγκεκριμένου τύπου παρεμβάσεις είναι πλήρως εναρμονισμένες με τη βασική πολιτική της πρόληψης των εξαρτήσεων στην Ελλάδα που θέτει ως βασική προτεραιότητα την υλοποίηση παρεμβάσεων πρόληψης σε σχολεία της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ διαχρονικά αποτελούν μια από τις πλέον αντιπροσωπευτικές δράσεις.
Όλοι οι μαθητές της Α΄ βάθμιας εκπαίδευσης, που πηγαίνουν σε σχολεία περιοχής ευθύνης μας αποτελούν την ομάδα στόχο. Ωστόσο, οι συγκεκριμένες δράσεις θα απευθυνθούν κυρίως σε παιδιά της Ε΄ και ΣΤ΄ τάξης του δημοτικού. Στις «τελευταίες» τάξεις του δημοτικού, τα παιδιά αρχίζουν να ανακαλύπτουν χαρακτηριστικά του εαυτού τους, με αποτέλεσμα να νιώθουν την ανάγκη να εκφράσουν τα συναισθήματα τους, να βρουν τρόπους αντίστασης στην πίεση της ομάδας συνομηλίκων, να αναπτύξουν ικανότητες ώστε να επικοινωνούν ουσιαστικά με τους άλλους, αλλά και να διαμορφώσουν ένα σύνολο αξιών και στάσεων απέναντι στην ζωή.
Οι βραχείες παρεμβάσεις σε κάθε τμήμα θα έχουν διάρκεια 4-6 συναντήσεων. Οι συναντήσεις θα είναι τακτές και θα πραγματοποιούνται σε εβδομαδιαία βάση. Ο χαρακτήρας των συναντήσεων θα εδράζεται στις αρχές της βιωματικής μάθησης. Η χρονική διάρκεια των παρεμβάσεων υπολογίζεται στις 4-6 δίωρες συναντήσεις, σε κάθε τμήμα, ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυνατότητες του κάθε σχολείου, ενώ η κάθε ομάδα θα αποτελείται από 18 – 20 παιδιά.
Οι λειτουργικοί στόχοι τους ταυτίζονται με τους τέσσερις ειδικούς στόχους α) ενίσχυση προσωπικών τους δεξιοτήτων, β) ενίσχυση κοινωνικών δεξιοτήτων, γ) ενίσχυση αυτογνωσίας και αίσθησης αυτοεκτίμησής και δ) ενίσχυση της αίσθησης ασφάλειας στο χώρο του σχολείου. Η έμφαση δίνεται στους δυο πρώτους στόχους.
ΒΡΑΧΕΙΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ ΣΕ ΜΑΘΗΤΕΣ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Το πέρασμα από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή γεννά εσωτερικές συγκρούσεις και συνοδεύεται από αισθήματα αδυναμίας και ανασφάλειας καθώς ο έφηβος έρχεται αντιμέτωπος και με τις ευθύνες του νέου ρόλου που καλείται να αναλάβει. Στην προσπάθεια του ο έφηβος να μειώσει το άγχος, να διαχειριστεί τις εσωτερικές του συγκρούσεις και να ανακουφίσει τη δυσφορία και την αγωνία που αισθάνεται, είναι πιθανό να αναζητήσει καταφύγιο στην επιλογή μιας ψευδολύσης, όπως αυτή της χρήσης ουσιών. Η εφηβική ηλικία –στην οποία βρίσκονται οι μαθητές των σχολείων της Β/Βαθμιας- είναι αυτή κατά την οποία τα παιδιά υιοθετούν στάσεις και προσδοκίες απέναντι στη χρήση ουσιών, συνθήκη που θα επηρεάσει την μετέπειτα συμπεριφορά τους. Μάλιστα, για μερικούς μαθητές η ηλικία αυτή αποτελεί και την ηλικία έναρξης της χρήσης ψυχοτρόπων ουσιών. Βάσει των παραπάνω στοιχείων γίνεται σαφές ότι οι παρεμβάσεις πρωτογενούς καθολικής πρόληψης σε αυτό τον πληθυσμό είναι ουσιώδους σημασίας.
Οι αποτελεσματικές παρεμβάσεις πρόληψης στηρίζονται στην ενίσχυση της προσωπικότητας των εφήβων, μέσω της ανάπτυξης της αυτοεκτίμησης, της αναγνώρισης των συναισθημάτων τους και της ανάπτυξης δεξιοτήτων, έτσι ώστε να έχει ο έφηβος τα απαραίτητα εφόδια για την κάλυψη των αναγκών του προκειμένου να υιοθετήσει μια θετική και δημιουργική στάση απέναντι στη ζωή λαμβάνοντας και υλοποιώντας υπεύθυνα τις αποφάσεις του. Όλα αυτά μπορούν να επιτευχθούν μέσω ομαδικών και ατομικών διαδικασιών βιωματικής-ενεργητικής μάθησης, που παρέχουν τη δυνατότητα στα μέλη της ομάδας να επεξεργαστούν την εικόνα του εαυτού τους, τη διαφορετικότητα και τις ομοιότητες με τους ομότιμους τους, να αναπτύξουν την αυτοεκτίμηση τους, να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν, να εκφράσουν και να επεξεργαστούν τα συναισθήματα τους, να αναγνωρίσουν τις ικανότητες και τις αδυναμίες τους, τους φόβους και τις αναστολές τους, να ελέγξουν παρορμητικές συμπεριφορές, αλλά ταυτόχρονα να διαμορφώσουν θετική αντίληψη για τη ζωή και να συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις, αρκεί κανείς να τις αναζητήσει. Μια τέτοια προσέγγιση δεν περιορίζεται μόνο στη πρόληψη της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών και στην παροχή γνώσεων σχετικά με αυτές, αλλά εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο Αγωγής Υγείας το οποίο στοχεύει στην παρεμπόδιση κάθε βλαπτικής συμπεριφοράς.
Ομάδα στόχος είναι οι μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ηλικίας 13-18 ετών, που φοιτούν σε σχολεία της περιοχής ευθύνης μας και ανήκουν σε όλες τις κοινωνικοοικονομικές τάξεις και είναι είτε γηγενείς, είτε οικονομικοί μετανάστες.
Οι εν λόγω παρεμβάσεις θα έχουν τη μορφή ενημερώσεων και συζητήσεων αλλά και βιωματικών εργαστηρίων με θεματολογία η οποία θα προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του εκάστοτε μαθητικού πληθυσμού. Όσον αφορά στην χρονική διάρκεια των παρεμβάσεων, αυτή υπολογίζεται στις 4-6 δίωρες συναντήσεις, σε κάθε τμήμα, ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυνατότητες του κάθε σχολείου, ενώ η κάθε ομάδα θα αποτελείται από 14 – 22 παιδιά. Προβλέπονται συνεχείς επαφές και ενημερώσεις τόσο με τα μαθητικά συμβούλια, όσο και με τους συλλόγους των εκπαιδευτικών και τους συλλόγους των γονέων και κηδεμόνων των σχολείων του Δήμου Θεσσαλονίκης. Στη συνέχεια, τα στελέχη πρόληψης, πάντα σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς, θα υλοποιήσουν παρεμβάσεις στα τμήματα των μαθητών του γυμνασίου και του λυκείου. Οι προληπτικές παρεμβάσεις μας στα
συγκεκριμένα σχολικά πλαίσια θα σχεδιάζονται με βάση την διαρκή καταγραφή των αναγκών της σχολικής κοινότητας και θα περιλαμβάνει την υλοποίηση εκπαιδευτικών ομάδων στους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές.